İranlı yönetmen Majid Majidi’nin bir üçleme olarak tasarladığı Hz.
Muhammed: Allah’ın Elçisi filmi, bu
coğrafyadan çıkan en görkemli yapım olma özelliğini taşıyor. Hatta Çağrı’dan
sonra yeni bir milat olma iddiasındaydı diyebiliriz. Bu hususta ne kadar başarılı oldu, tartışılır ama bu
alanda yeni filmlere öncülük edeceğini söyleyebiliriz. Şimdi sorular üzerinden
giderek filmin öne çıkan noktalarına bir bakalım.
Tür açısından nerede duruyor?
Muhammed filmi dini epik alt türünün İslam coğrafyasında
üretilmiş en nitelikli örneklerinden biri. Bunun pek çok sebebi var ancak ilk
söylememiz gereken şey, Majidi’nin filminin hem prodüksiyon kalitesi hem de
epik anlatı bakımından Hollywood epiklerinin seviyesinde olduğudur. Hz.
Muhammed: Allah’ın Elçisi, dini epiklerin klasik örneklerinin naifliğine sahip
olmasının yanında anlatısı ve duruşuyla modern bir film. Majidi bu dengeyi
ustalıkla kurmuş. Çağrı’yı referans alırken, kuşak farkına dikkat ediyor ve
yeni neslin beklentilerini karşılamaya, yeni nesli yakalamaya çalışıyor. Bir
anlamda Çağrı’nın misyonunu devam ettiriyor. Çağrı’yı referans alıp misyonunu
üstlenirken iki film arasındaki benzerlikleri minimumda tutmaya çalışıyor. Hz.
Muhammed’in yaşamındaki farklı dönemlerin anlatılmasına rağmen iki filmde de
başka bir figürün öne çıkması kaçınılmaz bir durum. Başka Hz. Muhammed filmleri
yapıldığında bu durum değişmeyecek çünkü peygamberin gösterilmemesi ve
konuşmaması bu tercihi zorunlu kılmakta. 70’li yıllarda ve sonrasında Çağrı
nasıl bir etki bıraktıysa, Hz. Muhammed: Allah’ın Elçisi’nin de en azından yeni
nesil üzerinde benzer bir etki bırakacağını düşünüyorum.
Nasıl bir peygamber biyografisi?
Hz. Muhammed: Allah’ın Elçisi filmi, Hz. Muhammed’in peygamberlik
dönemine baktığı kısa bölümü saymazsak sinemada benzerine pek rastlamadığımız
bir peygamber biyografisi olarak yorumlayabiliriz. Peygamberin doğumundan
önceki olaylara bakması, o günkü Mekke’nin portresini çizmesi, Hz. Muhammed’in
bebeklik ve çocukluk yıllarını mercek altına alması filmi klasik bir peygamber
biyografisi olarak değerlendirmemizi engelliyor. Burada beklenen kurtarıcının
işaretlerinin belirmesi, bir peygamberin ayak seslerinin duyulmasının ardından
inananların heyecanı ile putperestlerin endişesinin ve bu farklı duyguların
yarattığı karmaşanın görselleştirilmesi söz konusu. Hz. Muhammed: Allah’ın
Elçisi, daha çok bir üçlemenin ilk bölümü biçiminde tasarlanmış gibi duruyor.
Filmi farklı kılan özelliklerinden biri de bu şüphesiz. Ancak bu durum ne
yarıda kalmışlık hissi yaratıyor ne de filme zarar veriyor. Majidi, Hz.
Muhammed’in çocukluk ve ilk gençlik dönemini ele almasına rağmen onun kimi
karakteristik özelliklerini (insancıl olması, yardımseverliği ve güvenilirliği)
vererek, peygamberi anlatma hususunda başarılı bir iş çıkarmış.
Hassasiyetleri gözetiyor mu?
Yapım aşamasından bu yana tartışılagelen Hz. Muhammed’in
tasvir edilmesi meselesi, Hz. Muhammed: Allah’ın Elçisi adlı filmin ülkemizde
de gösterime girmesiyle tartışmaların ayyuka çıkmasına neden oldu. Peki,
Majidi’nin filmi halkın bu husustaki duyarlılığını hiçe mi sayıyor? Bence
hayır. Majidi, Çağrı’nın bir adım ötesine gidiyor ama bir adım daha atmaktan
imtina ile kaçınıyor. Hz. Muhammed’i göründüğü hemen hemen her sahnede arkadan
gösteriyor. Bir sahnede ise gözlerini göstermeye cüret ediyor. Burada
unutulmaması gereken detay şu: kısmen gösterilen kişi henüz bir peygamber
değil, bir çocuk. Ve çocuğun da yüzünün saklanmasına özen gösterilmesi
Müslümanların zihninde bir Hz. Muhammed imajı oluşmasına imkân tanımıyor. Zaten
Majidi’nin ne kadar hassas davrandığı Hz. Muhammed’in sesinin verilmemesi,
konuştuğunda seyircinin altyazı aracılığıyla söylediklerini anlamasından da
anlaşılıyor.
Hollywood etkisi özde mi, sözde mi?
Hz. Muhammed: Allah’ın Elçisi, açıkça görüldüğü üzere Hollywood epiklerinden etkilenmiş bir yapım. Elbette anlatısı ve görselliğiyle Hollywood’u örnek alması sözde bir etki. Ancak bu Hollywood etkisi sözde kalmamış. Majidi’nin Hz. Muhammed’i, Hollywood’un yarattığı Mesih imajından çokça etkilenmiş. Sadece görsel benzerlikten bahsetmiyoruz; peygamberliği öncesinde Hz. İsa gibi mucizeler yaratmasını başka türlü açıklayamayız. (Yanlış anlaşılmaması için not düşeyim: Hz. Muhammed’in doğumuyla görülen mucize veya işaretler ve bulunduğu yerde bereketin artması başka bir konu) Hatta Majidi’nin bu uğurda filme balık mucizesi gibi kurgusal bir sekans koyması (Bu sekans tamamen kurgu) bir hayli şaşırtıcı. Hollywood’un gerçek hikâyelere kurgusal kısımlar eklemesi, gerçekle kurguyu harmanlaması sık başvurduğu bir yöntem. Oradan etkilendiği belli olan Majidi’nin bu eklemeyi yapmasının sebebi, filmin sonlarına gelindiğinde duygusal yoğunluğu artırmak. Bu konuda da son derece başarılı olduğunu belirtmek gerekiyor. Sonuç olarak, Majidi Hollywood’dan etkilenmesine karşın bu durumun filme olumlu yansıdığını görüyoruz.
