2014’te kaybettiğimiz oyuncu-yazar-yönetmen Harol Ramis, yönetmen olarak çok üretken bir isim olmamasına karşın komedi alanında Groundhog Day, Analyze This ve Analyze That gibi başarılı işlere imza atmıştı. Ramis’in son yönetmenlik çalışması Year One, bizde Fi Tarihi adıyla gösterildi ve genel olarak olumsuz eleştiriler aldı.
Bir ilk çağ komedisi olan Year One, zor bir işe soyunuyor. Köylerinden ayrılmak zorunda kalan Zed ve Oh adlı iki arkadaşın bilinmeze doğru yaptıkları yolculukta başlarından geçen olayları hikâye eden film, temelde İncil, Tevrat ve Kur’an’da yer alan kimi hikâyelerin parodisini yapmaya soyunuyor diyebiliriz. Avcılık ve toplayıcılıkla hayatlarını sürdüren ilkel bir kabilenin beceriksiz bir üyesi olan Zed’in zihnini değiştirmek için yasak meyveyi yemesiyle kutsal kitaplardaki ikonografi takip edilmeksizin seçilmiş olaylar veya karakterler hikâye akışı içinde kendilerine yer buluyor. Habil-Kabil, İbrahim-İshak karakterleri ve Sodom ve Gomorra şehirleri parodi malzemesi yapılıyor. Kutsalın parodi edilmesi tehlikeli bir iştir. Sert tepkiler almanız olasıdır. Ramis’in ise büyük ölçüde bu işten alnının akıyla çıktığını söyleyebiliriz. Evet, üzerine düşüldüğünde rahatsız edici detaylar yakalamak mümkün ama kötü niyetli bir yaklaşım olmaması sebebiyle eleştirilerin, esprilerin güldürüp güldürememesi, filmin yaratıcı olup olmaması gibi hususlar üzerine yoğunlaştırılması gerektiğini düşünüyorum. Buradan baktığımızda ise karakterlerin salaklığından mizah çıkarılmasını kolay kaçılması olarak yorumlayabiliriz. Ama bunun yanında ilkellikle ilgili akılda kalıcı esprilerin olduğunu da belirmeden geçmeyelim.
Ana karakterlerimiz Oh ve Zed, çıktıkları yolculukta medeniyetle karşılaşıyorlar. Mağara adamının medeniyete adım atması da komediye hizmet ediyor. Year One, kahkahalarla izleyeceğiniz bir komedi değil ama film boyunca yüzünüzde gülümseme eksik olmayacak. Ramis, farklı komedi türlerinden besleniyor. Parodinin yanına seks ve tuvalet komedisi de ekleniyor. Özellikle bir ilk çağ komedisinde bel altı esprilerin iyi kullanıldığında amacına kolaylıkla ulaşabildiğini görüyoruz. Year One’da seçilmiş kişi mevzusu hem parodi malzemesi yapılıyor hem de eleştiriliyor. Zed’in yasak meyveyi yemesiyle iyiliğin ve kötülüğün bilgisine ulaştığına inanması ve sonrasında seçilmiş kişi olduğunu düşünmeye başlaması sağduyulu bir sonla bağlanıyor. Türün klasiklerinden Monty Python: Life of Brian’daki gibi cehaletin bir sonucu olarak bazı olay, durum veya kişilere anlam yüklenmesinin sonucunda en sıradan ve vasıfsız olanın bir anda seçilmiş özel bir kişi olarak saygı görmesi espri konusu yapılırken özündeki eleştirel tavır ıskalanmamalı. Bu noktada seçilmiş kişi klişesini yine dini göndermelerle açan Year One’da, Zed’in bu husustaki erdemli davranışı filmin de en büyük artılarından denilebilir.
Ramis’in Mel Brooks imzalı History of the World filminden ilham aldığını söylersek yanılmış olmayız. Orada evrimden, yaratılışa ve dünya tarihinin farklı dönemlerine sıçrayarak gerçekleştirilen parodisel yaklaşım, Year One’da ilk çağ komedisi ve kutsal figürlerin ti’ye alınmasıyla ciddi bir benzerlik taşımakta. Orada tarihsel figürler kendi dönemleri içinde değerlendirilirken, Year One’ın o figürleri aynı zaman dilimi içine hapsetmek gibi ilginç bir uygulaması var. Year One, türdeşleri RRRrrrr!!! ve AROG gibi komedilerle karşılaştırırsak, komediyi filmin tamamına dengeli bir biçimde yaymasıyla Fransız yapımı RRRrrrr!!!’ın üzerinde diyebiliriz. Özgün espriler ve yaratıcılık anlamında da AROG kadar başarılı değil. Bu iki filmden farkı ilk çağ komedisini dinsel bir zemine çekerek hayata geçirme düşüncesidir.
Son söz: Imdb, Rotten Tomatoes puanlarını da hesaba katıp, sadece ve sadece türün iflah olmaz tutkunlarına hitap ettiğini belirtelim. 6.5\10
